Afstanden

In december 2002 waren er in Nederland 1650 openbare apotheken en ongeveer 600 apotheekhoudende huisartspraktijken (Bron: Nivel), verspreid over 34.000 km2 landoppervlakte. Er van uitgaande dat deze uniform over het land verdeeld zijn, komt dat overeen met een verzorgingsgebied van 15 km2 per apotheek. De meeste apotheken hebben een kleiner verzorgingsgebied, omdat er veel apotheken in grote steden gevestigd zijn. Figuur 1 toont de huidige verdeling van de openbare apotheken in Nederland. De apotheekhoudende huisartsen zijn hierbij niet weergegeven. In Zeeland is de apothekenconcentratie het laagst, terwijl er in Zuid-Holland de meeste apotheken zitten.

Windrichtingen

De Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) heeft voor alle patiënten, bediend door de openbare apotheek, de positie ten opzichte van hun apotheek bepaald. Op basis van deze gegevens is de windrichting waar de patiënt vandaan komt bepaald. Deze gegevens zijn weergegeven in figuur 2. Er komen iets meer mensen uit het westen. Dit komt wellicht omdat het inwoneraantal aan de westkant van Nederland groter is. Als deze mensen een apotheek bezoeken, dan zal de apotheek zich iets waarschijnlijker ten oosten van hun woonadres bevinden. Hetzelfde geldt voor personen die in het oosten wonen. Zij gaan iets waarschijnlijker naar het westen. Deze twee stromingen zouden zich tegen elkaar opheffen, ware het niet dat er meer mensen in het westen wonen. Bij de berekeningen zijn de inwoners van het postcodegebied 9999 (in de provincie Groningen) buiten beschouwing gelaten, omdat deze postcode vaak gebruikt wordt om aan te geven dat de postcode niet bekend is.

Er is gemakkelijkheidhalve gerekend met afstanden tussen centroïden van gebieden, in plaats van gemiddelde afstanden tussen oppervlakken. Dit leidt tot een onderschatting van kleine afstanden (<2 km). Windrichtingen van patiënten die in hetzelfde postcodegebied wonen als de apotheek kunnen niet worden bepaald.

Patiënten blijven in de buurt

Uit onderzoek van de SFK blijkt dat vrijwel alle patiënten naar een vestiging gaan in de buurt van waar men woont. Bij 97% van de geneesmiddelenverstrekkingen via de openbare apotheek in 2002, was de informatie over het woonadres van de patiënt bekend. Bij de helft van de patiënten is het numerieke gedeelte van de postcode dezelfde als die van de apotheek. Op basis van de postcodegegevens van de patiënten en de apotheek kan berekend worden dat 54% van alle patiënten wonen binnen een straal van 1 kilometer. Als een straal van 3 kilometer wordt aangehouden, dan loopt dit aandeel op tot 82%. Patiënten die van ver komen halen minder recepten op bij de apotheek dan mensen die dichterbij wonen. Dit is te verklaren doordat patiënten van veraf veelal passanten zijn. Ten opzichte van berekeningen over het jaar 2000 zijn er geen grote verschillen vastgesteld (figuur 3).

De gegevens in dit artikel zijn niet geïnterpoleerd naar de Nederlandse bevolking. Ze hebben betrekking op ongeveer 90% van de bevolking bediend door de openbare apotheken.

Figuur 1: openbare apotheken in Nederland

Bron: Stichting Farmaceutische Kengetallen

Figuur 2: richting van patiënt naar apotheek (in miljoenen patiënten berekend over 2002)

Bron: Stichting Farmaceutische Kengetallen

Figuur 3: afstand tussen patiënten en apotheken