Isotretinoïne

Isotretinoïne is een van de isomeren van vitamine-A-zuur (= tretinoïne). Beide stoffen worden gebruikt bij acne. Tretinoïne wordt uitwendig toegepast in de vorm van crème of hydrogel. Isotretinoïne (Roaccutane^®) is in de handel in de vorm van capsules voor inwendig gebruik bij ernstige gevallen van acne als andere behandelingsmethoden onvoldoende effect hebben. Het middel is teratogeen, dat wil zeggen dat het in staat is genetische afwijkingen bij de ongeboren vrucht te veroorzaken. Om die reden mag het middel niet door zwangere vrouwen worden gebruikt. De fabrikant meldt hierover in de bijsluiter: “Een zwangerschapstest moet uitwijzen dat de patiënt niet zwanger is. Direct voorafgaand aan de behandeling of binnen drie dagen voordat u met de behandeling begint, moet u een betrouwbare zwangerschapstest laten uitvoeren. Deze test moet binnen de eerste drie dagen van de menstruatiecyclus worden uitgevoerd en deze test moet uitwijzen dat u niet zwanger bent. Elke maand van de behandeling moet er een zwangerschapstest uitgevoerd worden en vijf weken nadat de behandeling is gestopt, moet er weer een zwangerschapstest worden uitgevoerd”. Tenslotte moet de patiënt er door de behandelaar er van op de hoogte worden gebracht dat ze absoluut niet zwanger mag worden tijdens of gedurende de eerste weken na het gebruik van isotretinoïne.

Beperkingen

Om het risico van zwangerschap gedurende het gebruik in te perken, is per 1 november 2004 een richtlijn van kracht. In het Pharmaceutisch Weekblad van 10 december 2004 staat hierover, dat een recept voor isotretinoïne voor vrouwen vanaf die datum maar zeven dagen geldig is en het middel maar voor 30 dagen mag worden meegegeven. Het is de taak van de apotheker hierop toe te zien, zo meldt het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen. Op die manier wordt geprobeerd te voorkomen dat vrouwen in de vruchtbare leeftijd thuis een voorraad van het middel opbouwen en het middel per ongeluk gaan gebruiken terwijl ze zwanger zijn of willen worden. Ook aan de behandelaars worden eisen gesteld. De behandeling is voorbehouden aan artsen die ervaring hebben met het voorschrijven van isotretinoïne bij de behandeling van ernstige acne en die volledig op de hoogte zijn van de risico’s van een therapie met isotretinoïne en de vereiste controles.

Verstrekkingenpatroon

De SFK heeft in eerste instantie gekeken naar het langjarig verstrekkingenpatroon (figuur 1). Hieruit blijkt dat dit al jaren hetzelfde beeld vertoont. Het middel wordt veel meer door mannen gebruikt dan door vrouwen. Het jaarpatroon lijkt omgekeerd evenredig aan het aantal zonne-uren in de betreffende maand. Dat is niet vreemd, gezien het feit dat wordt aangeraden om tijdens het gebruik blootstelling aan UV-licht (zonnen in de zomermaanden) te vermijden. Ook het aantal DDD’s (standaarddagdoseringen) per voorschrift vertoont al jaren hetzelfde jaarpatroon, waarbij de daling na de zomer mogelijk wordt veroorzaakt door het aantal in het najaar nieuw begonnen therapieën. In dat geval mag maar voor een periode van maximaal 15 dagen worden verstrekt. Het gemiddeld aantal DDD’s per voorschrift ligt iets boven de 35. Die hoeveelheid is goed voor de behandeling gedurende een maand van een persoon van 70 kg bij de laagste adviesdosering.

Daling bij vrouwen

Indien gekeken wordt naar de ontwikkeling van het aantal DDD’s per voorschrift in de laatste 3 jaar bij mannen en vrouwen, blijkt dat dit bij vrouwen in de afgelopen maanden sterk afneemt (figuur 2). Uit het onderzoek blijkt ook dat het aantal vrouwen dat in die maanden met een therapie met isotretinoïne is begonnen, achterblijft ten opzichte van de mannen.

Figuur 1: DDD's per voorschrift en aantal vertrekkingen van isotretinoïne per maand

Figuur 2: DDD's per voorschrift van isotretinoïne naar geslacht (januari 2002 tot en met maart 2005)*