Corticosteroïden uit de spuit

Corticosteroïden worden toegepast vanwege hun ontstekingsremmende en afweeronderdrukkende werking. Het zijn stoffen die qua werking lijken op het lichaamseigen hormoon cortisol, dat bij tal van processen in het menselijk lichaam een rol speelt. Het lichaam beschikt over een uitgebalanceerd regelsysteem waarbij onder normale omstandigheden altijd de juiste hoeveelheid cortisol in het bloed aanwezig is. Enkele effecten van cortisol zijn: verhoging van het bloedglucosegehalte, verhoging van de bloeddruk, bevordering van de calciumuitscheiding via de urine, toename van de maagzuurproductie. Ook de al genoemde remming van de ontstekingsreacties en afweerreacties zijn een natuurlijke functie van de stof. Het spreekt voor zich dat corticosteroïden die als geneesmiddel worden toegepast, bijwerkingen vertonen die voortkomen uit de lichaamseigen werking.

Lokaal en systemisch

Corticosteroïden kunnen systemisch worden toegepast, bijvoorbeeld oraal of intraveneus, met de bedoeling om een werking door het hele lichaam te hebben, of in toedieningsvormen voor een lokale toepassing. Deze laatste geneesmiddelvormen vertonen minder algemene bijwerkingen. Voorbeelden daarvan zijn crèmes en zalven voor de huid bij eczeemachtige klachten, dosisaerosols voor toepassing in de longen bij chronische benauwdheidklachten, neussprays bij rhinitis en oordruppels. Er zijn ook corticosteroïden in de vorm van injecties die op een specifieke plaats in het lichaam worden gespoten om daar hun werking te doen. Een van de voorbeelden daarvan is de (intra-)articulaire toediening. Het geneesmiddel wordt dan via een injectie in of bij het gewricht gespoten. De ontstekingsremmende werking staat voorop bij deze toeppassing.

Verstrekkingen

Uit cijfers van de SFK blijkt dat er in 2005 er ruim 215.000 verstrekking waren van corticosteroïden in injectievorm. Het merendeel van de daarbij gebruikte geneesmiddelen zijn voor toepassing bij gewrichtsklachten en reuma geregistreerd. Sommige van deze geneesmiddelen kunnen ook worden gebruikt als een systemische reactie wordt gewenst. In dat geval wordt het geneesmiddel intra-musculair (in een spier) toegepast. De SFK kan op basis van de door apothekers aangeleverde gegevens niet bepalen of de injecties lokaal of systemisch worden toegepast. Ook zijn er in Nederland middelen met corticosteroïden in de handel die intraveneus kunnen worden toegediend, maar die blijken nauwelijks door openbare apothekers te worden verstrekt. Het aantal verstrekkingen van corticosteroïden in injectievorm is in de afgelopen jaren toegenomen van 192.500 in 2001 tot het genoemde aantal in het afgelopen jaar. Het aandeel dat door de huisartsen wordt voorgeschreven is in diezelfde periode eveneens toegenomen en wel van 88% tot 93% (Figuur1). De groep overige voorschrijvers bestaat voornamelijk uit specialisten. In de afgelopen jaren is van gemiddeld 1,5 % van deze verstrekkingen de soort voorschrijver onbekend.

Niet duur

De parenteraal (in de vorm van injecties) toegediende corticosteroïden zijn niet duur. In totaal is aan de verstrekkingen van deze middelen in 2005 € 1,8 miljoen aan kosten besteed. Dat komt neer op een gemiddeld bedrag van € 8,40 per verstrekking, exclusief de WTG-receptregelvergoeding, het tarief van de werkzaamheden in de apotheek.

Figuur 1: Aantal verstrekkingen corticosteroïden in injectievorm