Meer dan 6% palliatieve sedatie

Richtlijn

De KNMG heeft in december 2005 de richtlijn palliatieve sedatie geïntroduceerd. Een arts kan palliatieve sedatie toepassen als een patiënt onbehandelbare ziekteverschijnselen heeft die leiden tot ondraaglijk lijden. Voorwaarde is dat de behandeling niet levensverkortend is en dat de patiënt naar verwachting binnen twee weken zal overlijden.

Gebruik

Midazolam is het middel van eerste voorkeur bij palliatieve sedatie. Hoewel niet eerste keus kunnen ook de stoffen levomepromazine, fenobarbital en propofol gebruikt worden. In 2006 verwerkten de openbare apotheken in Nederland 19.950 voorschriften voor middelen die ingezet kunnen worden bij palliatieve sedatie. In 2005 waren dat er er nog 14.600. Bij 87,8% van de verstrekkingen gaat het om injecties midazolam (Dormicum®) en in 9,6% om injecties met levomepromazine. Fenobarbital en propofol komen nauwelijks voor in de openbare apotheek.

Het gaat hierbij om middelen die de openbare apotheek heeft verstrekt. De SFK beschikt niet over gegevens van ziekenhuizen en apotheekhoudende huisartsen. Daarnaast is bij de SFK niet bekend in welke mate verstrekkingen aan mensen die tijdens hun laatste dagen in hospices verblijven, via de openbare apotheek lopen.

Palliatieve sedatie

Om een inschatting te kunnen maken van de mate waarin deze middelen gebruikt zijn voor palliatieve sedatie, hebben we de laatste afleverdatum vergeleken met de laatste afleverdatum überhaupt aan de patiënt. Bij 83% van de patiënten aan wie de apotheek midazolam 5mg/ml heeft verstrekt, verschillen deze twee data maximaal 14 dagen. Bij levomepromazine is dat ongeveer 70%. Het is aannemelijk dat er bij deze patiënten sprake is van palliatieve sedatie. Hierbij is mogelijk sprake van een onderschatting als de apotheek het middel langer dan 14 dagen voor de datum van toediening heeft verstrekt.

In perspectief

Volgens het CBS overleden er in 2005 iets meer dan 136.400 mensen. Op grond van de bovenstaande definitie kan de SFK in 2005 8.200 en in 2006 een kleine 11.200 gevallen van palliatieve sedatie vaststellen. Een deel van de middelen voor palliatieve sedatie wordt verstrekt aan mensen die verder geen andere verstrekkingen hebben in die apotheek (passanten). Het is daarbij door de SFK niet vast te stellen of het om palliatieve sedatie in de laatste levensfase gaat. In 2006 ging het om 3000 van deze passanten. Als we er van uitgaan dat het totaal aantal sterfgevallen in 2006 niet sterk verschilt van die in 2005, komt het aandeel palliatieve sedatie daarmee uit tussen de 6% en de 8%.

Aantal verstrekkingen voor palliatieve sedatie per kwartaal

Het aantal verstrekkingen voor palliatieve sedatie via de openbare apotheek in Nederland stijgt snel. Het overgrote merendeel van deze verstrekkingen betreft midazolam 5mg/ml.

Ongevallen naar doodsoorzaak (CBS Statline 2005)