Explosieve groei ADHD-middelen zet door

Voor de farmacotherapeutische behandeling van personen met Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) staan behandelaars twee verschillende geneesmiddelen ter beschikking: methylfenidaat en atomoxetine. Methylfenidaat is het klassieke ADHD-middel dat sinds 1982 onder de merknaam Ritalin® via de openbare apotheken wordt verstrekt. Sinds eind 2003 is het geneesmiddel ook in generieke varianten op de Nederlandse markt. Eerder dat jaar, in het tweede kwartaal van 2003, is methylfenidaat ook in een tabletvorm met gereguleerde afgifte verkrijgbaar gekomen onder de naam Concerta®. Het grote voordeel van deze variant is dat met een eenmaaldaagse dosis kan worden volstaan. Dit in tegenstelling tot de gewone tablet van methylfenidaat die tot 4 keer per dag moet worden ingenomen. Dit is vaak een probleem bij schoolgaande kinderen, die dan doorgaans het geneesmiddel op school moeten gebruiken. Recent is methylfenidaat ook nog onder andere namen als capsule met gereguleerde afgifte in de handel gebracht: Medikinet CR® en Equasym XL®. In 2005 is Strattera® met de werkzame stof atomoxetine geïntroduceerd. Ook atomoxetine wordt in principe eenmaal daags ingenomen. Bij onvoldoende effect kan eventueel een tweede dosis aan het eind van de middag of in het begin van de avond worden geadviseerd.

Stijging spectaculair

Sinds enkele jaren stijgt het gebruik van geneesmiddelen bij ADHD explosief. Ging er in 2002 ruim 200.000 keer een dergelijk middel over de apotheekbalie, in 2007 is dit opgelopen tot 624.000 verstrekkingen. In vijf jaar tijd is het gebruik hiermee verdrievoudigd. Eind 2007 waren er 86.000 personen die ADHD-geneesmiddelen betrekken via de openbare apotheek. In 2002 betrof dit nog 31.000 personen. De uitgaven aan deze ADHD-middelen bedroegen in 2007 € 27,5 miljoen, dat is 57% meer dan in het jaar daarvoor. Ten opzichte van 2002 (€ 5,6 miljoen) zijn de uitgaven in vijf jaar tijd bijna vervijfvoudigd. In deze bedragen is de vergoeding voor werkzaamheden in de apotheek (€ 3,8 miljoen in 2007) inbegrepen.

Uit eigen portemonnee

Met de komst van meerdere vormen van methylfenidaat is er een vergoedingslimiet voor ADHD-middelen ingevoerd. Methylfenidaat 10 mg, met 317.000 verstrekkingen in 2007 de meest voorgeschreven variant van de geneesmiddelen bij ADHD, kent geen eigen bijdrage. Omdat de prijzen van Concerta® en Strattera® boven de vergoedingslimiet liggen geldt in het kader van het Geneesmiddelenvergoedingssysteem (GVS) dat gebruikers van deze middelen een eigen bijdrage verschuldigd zijn. Bij het eerste middel blijkt de bijbetaling in 2007 gemiddeld 83% van de inkoopprijs te bedragen, terwijl dat voor het tweede middel liefst 98% is. Dat deze middelen ondanks de hoge bijbetaling toch populair zijn, hangt ongetwijfeld samen met de lage inname-frequentie. Of de eigen bijdrage ook daadwerkelijk voor rekening van de patiënt zelf komt, hangt af van de eventueel afgesloten aanvullende verzekering. De uitgebreidere varianten van deze aanvullende ziektekostenpolissen voorzien in een volledige of gedeeltelijke dekking van eigen bijdragen voor geneesmiddelen.

Kosten per voorschrift

Er zijn grote verschillen in kosten per voorschrift tussen de ADHD-middelen. Voor Ritalin® en zijn generieke varianten (inclusief de 5 mg tablet) komt dit uit op gemiddeld € 9,49. De gemiddelde kosten per voorschrift voor methylfenidaat in vormen met gereguleerde afgifte (250.000 verstrekkingen) bedragen € 63,66. Voor Strattera® (50.000 verstrekkingen) bedroegen de kosten per voorschrift € 93,76. Zoals ook in de vorige alinea is opgemerkt, vallen de kosten van de laatstgenoemde middelen grotendeels niet onder de basisverzekering.

Figuur 1: Ontwikkeling voorschriften van geneesmiddelen bij ADHD

De laatste vijf jaar zijn de verstrekkingen van geneesmiddelen bij ADHD verdrievoudigd. De afgelopen jaren steeg het gebruik met gemiddeld zo’n 27% per jaar.