Astma/COPD: ‘hoe ouwer, hoe trouwer’

Therapietrouw is het correct, volgens voorschrift van een arts, gebruiken van geneesmiddelen. Dit is noodzakelijk voor een kwalitatief goede behandeling met een zo goed mogelijk resultaat. Met name voor geneesmiddelen die gedurende langere tijd nodig zijn, speelt dit een rol. Toch gebruiken niet alle mensen hun geneesmiddelen volgens het doseringsvoorschrift. Hierbij speelt de houding van de patiënt tegenover de ziekte en ten opzichte van de behandeling een belangrijke rol. De motivatie van patiënten om geneesmiddelen conform voorschrift te gebruiken is lager bij ziekten waarbij de patiënt geen klachten ervaart, bij medicijnen die bijwerkingen geven, als de patiënt te weinig inzicht heeft in de eigen ziekte, als de patiënt niet achter het behandelplan staat, of als de relatie met de behandelende arts slecht is.

Methodiek

Voor het bepalen van de therapietrouw gebruikt de SFK een door de KNMP ontwikkelde methodiek, waarbij de mate van therapietrouw van een geneesmiddelengroep per patiënt, per apotheek en per kalenderjaar wordt berekend. Op basis van het doseringsadvies wordt het aantal dagen bepaald dat de patiënt het betreffende geneesmiddel heeft gebruikt vanaf de eerste verstrekking in het kalenderjaar. De therapietrouwratio wordt berekend door dit aantal dagen te relateren aan het aantal potentiële gebruiksdagen in dezelfde periode. Uit de therapietrouwratio van alle individuele gebruikers van geneesmiddelen uit een specifieke groep volgt de gemiddelde therapietrouwratio voor die geneesmiddelengroep.

Individuele patiënten worden therapietrouw genoemd als ze een therapietrouwratio van minimaal 80% hebben. De grens is bij 80% gelegd omdat deze drempel vaak in onderzoeken wordt gebruikt.

Verschillen in therapietrouw

Voor de vergelijking van de mate van therapietrouw van negen geneesmiddelengroepen, die worden ingezet voor vijf chronische aandoeningen (diabetes, hart- en vaatziekten, astma/COPD, depressie en ADHD) heeft de SFK het percentage therapietrouwe patiënten gemeten. Hieruit blijkt dat de therapietrouw duidelijk verschilt tussen aandoeningen. Het percentage therapietrouwe patiënten is het hoogst onder gebruikers van orale antidiabetica (93% in 2010) en gebruikers van geneesmiddelen bij hart- en vaatziekten. Bij de hart- en vaatziekten worden met name ACE-remmers en AII-antagonisten (93%), bloedverdunners, bètablokkers en calciumantagonisten (alle 92%) volgens voorschrift gebruikt. Patiënten die onderhoudsmedicatie voor astma/COPD gebruiken, zijn duidelijk minder therapietrouw. In 2010 bedroeg het aandeel therapietrouwe patiënten van deze medicatie 64%. Dit betekent dat ruim een op de drie patiënten zijn onderhoudsmedicatie niet conform het doseringsadvies gebruikt. Uit het Nationaal Kompas Volksgezondheid van het RIVM blijkt dat veel astmapatiënten hun onderhoudsmedicatie naar eigen inzicht innemen, en dat 30% wel eens vergeet om regelmatig zijn geneesmiddelen te gebruiken. Het zijn met name de mensen met astma onder de 45 jaar die afwijken van het voorschrift. In deze groep gebruikt de helft zijn onderhoudsmedicatie volgens voorschrift, terwijl dit aandeel bij patiënten vanaf 65 jaar op 70% ligt.

Therapietrouw Monitor

De gegevens van de SFK over de mate van therapietrouw en het aantal therapietrouwe patiënten bij vijf chronische aandoeningen zijn terug te vinden in de TherapietrouwMonitor, die onder leiding van het NIVEL is ontwikkeld. De TherapietrouwMonitor is een website met actuele informatie over chronisch medicijngebruik, (veranderingen in) therapietrouw, en gedrag en ervaringen met geneesmiddelen door patiënten. Voor meer informatie zie Therapietrouwmonitor.

Apothekers die gericht hun zorg voor patiënten met astma/COPD willen verbeteren, bijvoorbeeld door het bevorderen van de therapietrouw in het gebruik van onderhoudsmedicatie, én dit willen aantonen, kunnen hierbij gebruik maken van de webrapportage Zorgondersteuning astma/COPD.

figuur 1: Onderhoudsmedicatie bij astma/COPD: percentage therapietrouwe patiënten uitgesplitst naar leeftijdsgroepen, 2006 - 2010

70% van de 65-plussers is therapietrouw in zijn onderhoudsmedicatie bij astma/COPD.