Groei van dementiemiddelen stagneert

Dementie is een verzamelnaam voor een combinatie van stoornissen waarbij de hogere verstandelijke vermogens achteruit gaan. Het meest opvallende aspect van dementie zijn de ernstige geheugenproblemen, terwijl het bewustzijn helder blijft. In de beginfase tast dementie vooral het kortetermijngeheugen aan, zich uitend in een afnemend oriëntatie-, begrips-, leer- en oordeelvermogen. In een volgende fase breiden de  problemen zich ook uit over het langetermijngeheugen, waardoor de patiënt geen nieuwe informatie meer op kan nemen. Er ontstaan problemen met lezen, praten, schrijven en rekenen. De meest voorkomende vorm van dementie is de ziekte van Alzheimer (ca. 70%). Bij deze ziekte kunnen door abnormale eiwitstapeling in de hersenen de hersencellen steeds minder goed contact met elkaar maken, waardoor ze degenereren.
Een cerebrovasculaire aandoening is de oorzaak van vasculaire dementie (ca. 20%).

Voorkomen

In Nederland zijn naar schatting 250.000 mensen met een vorm van dementie. Bij ongeveer 40% is van hen nog geen diagnose gesteld. Onder  het 65e jaar komt de aandoening bij hooguit 1% van de bevolking voor. Nederlandse apothekers verstrekten in 2011 aan 33.000 mensen een geneesmiddel dat bij dementie wordt toegepast. In 2005 waren dat er nog 10.000. Het is niet waarschijnlijk dat deze toename wordt veroorzaakt doordat er sindsdien veel meer mensen aan dementie lijden. Het is meer aannemelijk dat middelen bij dementie op ruimere schaal zijn  toegepast naarmate er meer ervaring is opgedaan. De toename van het aantal mensen dat deze middelen extramuraal gebruikt blijkt af te vlakken. Waren er vorig jaar nog 9% meer gebruikers ten opzichte van een jaar eerder, in 2012 lijkt, op basis van de cijfers van het eerste half jaar, het aantal gebruikers uit te komen op 34.000, een stijging van 3%. Bij genoemde aantallen gebruikers zijn niet de mensen inbegrepen die in een intramurale instelling verblijven, zoals een verpleeghuis. De SFK beschikt niet over verbruikscijfers in instellingen.

Geneesmiddelen

In Nederland staan bij de behandeling van de ziekte van Alzheimer de volgende geneesmiddelen centraal: rivastigmine (Exelon), galantamine (Reminyl)) en memantine (Ebixa). Voor alle drie genoemde middelen geldt dat ze in aanmerking komen voor vergoeding uit het basispakket als aan voorwaarden wordt voldaan. Deze voorwaarden komen er in grote lijnen op neer dat het middel binnen de geregistreerde indicatie wordt toegepast en dat de behandeling moet worden geëvalueerd volgens de door de beroepsgroepen geaccepteerde behandelrichtlijn. Volgens het College van Zorgverzekeringen(CVZ) is van geen van deze middelen aangetoond dat zij het beloop van dementie kunnen beïnvloeden. Wel gaan de middelen op de korte termijn bij een deel van patiënten verdere verslechtering tegen en kan een beperkte cognitieve verbetering worden waargenomen.

Dalende kosten

Van de genoemde middelen verstrekten apothekers vorig jaar 7,6 miljoen standaarddagdoseringen (DDD). Hiervan bedroeg het aandeel van galantamine 46% en dat van rivastigmine 42%. Van deze middelen die respectievelijk sinds 2003 en 1999 in Nederland in de handel zijn, zijn recent generieke varianten beschikbaar, die in het preferentiebeleid van zorgverzekeraars zijn opgenomen. Door deze ontwikkelingen ligt het prijspeil van de middelen bij dementie in augustus van dit jaar 32% lager dan in 2011. In augustus van dit jaar maken de kosten (AIP) van de geneesmiddelen uit deze groep die niet generiek beschikbaar zijn (memantine en de transdermale pleisters van rivastigmine) 70% uit van de totale kosten, terwijl dat voor dezelfde groep geneesmiddelen vorig jaar nog 48% was. Het aandeel dat deze middelen van het totaal aantal verstrekte DDD’s uitmaakten was in beide jaren 44%. De totale kosten die in geheel 2011 aan middelen bij dementie zijn besteed bedragen 20,7 miljoen euro. Naar verwachting komen die dit jaar uit op 14,2 miljoen euro.

figuur 1: Aantal verstrekte DDD’s per half jaar van geneesmiddelen bij dementie

De afgelopen jaren maakten de dementiemiddelen een sterke groei door.