Apothekers bereiden steeds minder geneesmiddelen zelf in de openbare apotheek. Het afgelopen jaar verstrekte de openbare apotheken 6,4 miljoen zelf bereide geneesmiddelen. Dit komt overeen met 4.000 zelf bereide geneesmiddelen per apotheek. Het jaar daarvoor bereidde een gemiddelde apotheek nog ruim 4.500 geneesmiddelen zelf. Bij de geneesmiddelen die in 2000 verstrekt zijn via de openbare apotheek ging het in 1 op de 18 gevallen om een door de apotheek bereid geneesmiddel (zie figuur 1). Tot de eigen bereidingen behoren ook de geneesmiddelen die door fabrikanten als zogeheten `FNA-preparaten' in de handel worden gebracht. Het is onduidelijk hoe groot dit aandeel is.

Mogelijke oorzaken

Bij bepaalde apotheekbereidingen zoals chloorhexidinecrème en paracetamolzetpillen is de teruggang verklaarbaar door een afnemende vraag ten gevolge van een wijziging van de vergoedingsregels per 1 september 1999. Met ingang van die datum komen bepaalde (zelfzorg)geneesmiddelen niet meer voor vergoeding via de zorgverzekeraar in aanmerking, terwijl andere uitsluitend worden vergoed als de patiënt de middelen chronisch gebruikt.

Mogelijk bestaat er ook een verband tussen de sterke teruggang van de apotheekbereidingen en de oplopende werkdruk in de apotheek. Door een knellend tekort aan apothekersassistenten en apothekers is de werkdruk in de openbare apotheken inmiddels tot ongekende hoogte opgelopen. Ter illustratie: de productiviteit gemeten in het aantal verstrekte geneesmiddelen per fulltime apothekersassistent ligt nu 12% boven het niveau van vijf jaar geleden. Het is niet onaannemelijk dat de hoge werkdruk apothekers doet besluiten om meer uit te wijken naar voorverpakte geneesmiddelen.

FNA versus lokaal

Opvallend is dat de teruggang bij de apotheekbereidingen die zijn op genomen in het Formularium der Nederlandse Apothekers (FNA) minder groot is dan bij de bereidingen die volgens een lokaal formularium worden gemaakt. Bij de FNA-bereidingen is er sprake van een afname van 5% tegenover een afname van 15% bij de lokale bereidingen, die overigens nog altijd iets meer dan de helft van de eigen bereidingen vormen.

Meer bewerkelijke receptuur

Tegenover de daling van het aantal apotheekbereidingen staat een toename van de bewerkelijkheid van apotheekbereidingen. Het aantal specialistische bereidingen zoals middelen voor parenterale pijnbestrijding en methotrexaatinjecties is zijn de afgelopen jaren belangrijk gestegen. Tot de meest voorkomende bereidingen behoren vitamine K druppels, die door pasgeborenen gedurende de eerste drie levensmaanden worden gebruikt, prednisoloncapsules in sterktes die niet door de industrie worden gemaakt en worden toegepast ter onderdukking van afweer- of ontstekingsreacties, zoals bij sommige astmatische aandoeningen, en diverse huidproducten (indifferente en corticosteroïdebevattende preparaten) die zijn afgestemd op de behoefte van de individuele patiënt.

Dermatologica

Gerangschikt naar toepassingsgebied behoren tot de meest voorkomende apotheekbereidingen dermatologische geneesmiddelen (44%), middelen voor het maagdarmkanaal (10%), waaronder laxantia en middelen ten behoeve van zintuiglijke organen (10%). Van alle verstrekte apotheekbereidingen is 20% voorgeschreven door een medisch specialist.

Figuur 1: geneesmiddelenverstrekkingen via de openbare apotheek in 2000, onderscheiden naar productgroep