In 2000 hebben de openbare apotheken in Nederland voor ruim ƒ 7 miljard aan geneesmiddelen verstrekt. Van dit bedrag heeft ƒ 205 miljoen betrekking op (zelfzorg)-geneesmiddelen die niet voor vergoeding via de zorgverzekeraar in aanmerking komen. Nader onderzoek van de Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) wijst uit dat vrouwen bijna anderhalf keer zoveel geld uitgeven aan dergelijke middelen als mannen. Aan vrij verkrijgbare producten besteden vrouwen zelfs twee keer zo veel geld in de apotheek (tabel 1). Hierbij kan worden aangetekend, dat vrouwen vermoedelijk vaker de gezinsinkopen verzorgen. Een apotheekbezoeker geeft zelf jaarlijks nog geen ƒ 20 uit aan genees- en zelfzorggeneesmiddelen (inclusief eventuele wettelijke eigen bijdrages). Dat is 3,5% van de totale geneesmiddelenuitgaven via de openbare apotheek.

Mannen aan de Viagra

Van de geneesmiddelen die mannen voor eigen rekening aanschaffen betreft bijna 40% een receptgeneesmiddel dat niet is opgenomen in het wettelijk verzekerde geneesmiddelenpakket zoals door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is vastgesteld. Absolute uitschieter bij de mannen is de pil sildenafil (Viagra^®), te gebruiken bij erectieproblemen. Hieraan besteedden de Nederlandse mannen vorig jaar ruim ƒ 15 miljoen in de openbare apotheek (figuur 1). Sildenafil is sinds oktober 1998 in ons land verkrijgbaar. In 2000 werd het middel 132.000 keer verstrekt via de openbare apotheek; 30.000 keer meer dan in 1999. Sildenafil wordt het meest verstrekt via de openbare apotheken in de grote steden. In 32% van alle gevallen is het middel verstrekt via een apotheek in Amsterdam, Den Haag, Rotterdam of Utrecht. Op het platteland hebben de mannen meer schroom om sildenafil bij de plaatselijke apotheek te halen. Hier ligt het aantal verstrekkingen verhoudingsgewijs twee tot drie keer lager dan in de grote stad.

Life style 

Na sildenafil geven mannen het meeste geld uit aan bupropion (Zyban^®) - een middel om van het roken af te komen - en het vermageringsmiddel orlistat (Xenixal^®). Ook vrouwen besteden het nodige geld aan deze door sommigen als 'life style drugs' aangemerkte receptgeneesmiddelen. Aan bupropion geven zij ongeveer even veel uit als de mannen. Bij orlistat gaat het bij hen om het drievoudige bedrag.

Vrijverkrijgbaar 

De openbare apotheken hebben in 2000 ƒ 151 miljoen omgezet aan vrij verkrijgbare artikelen (de SFK registreert alleen de transacties die via de apotheekcomputer zijn geadministreerd). Van dit bedrag heeft tweederde betrekking op vrouwen. Hierbij gaat het vooral om vrouwen van middelbare leeftijd en ouder. Vrouwen geven onder meer dubbel zo veel geld uit aan vitaminepreparaten en homeopathische producten. Daarnaast is de hogere omzet bij vrouwen toe te schrijven aan de diverse cosmetica voor hoofd, huid en dijen die in de openbare apotheek verkrijgbaar zijn. Bij het hogere bestedingspatroon van vrouwen past als kanttekening dat zij vermoedelijk vaker de gezinsinkopen verzorgen. Niet alle zelfzorgmiddelen die zij aanschaffen zijn voor persoonlijk gebruik bedoeld.

Figuur 1: geneesmiddelen voor eigen rekening geleverd in 2000 via de openbare apotheek
               (miljoenen guldens)

Bron: Stichting Farmaceutische Kengetallen

Tabel 1: Top 3 receptgeneesmiddelen voor eigen rekening geleverd in 2000 via de openbare apotheek (ƒ)